بررسی اثرات حضور سه گیاه دارویی روی بیماری¬زایی نماتد ریشه گرهی meloidogyne javanica در گوجه فرنگی

نماتدهای ریشه¬گرهی (meloidogyne spp) از جمله عوامل بیماریزای بسیار مهم هستند که خسارت زیادی به محصولات کشاورزی وارد می سازند. به همین دلیل روش های متعددی (تناوب زراعی، ارقام مقاوم و ترکیبات شیمیایی) برای کنترل آنها بکار گرفته شده است. کنترل ناقص، هزینه بالا و یا مشکلات زیست محیطی (ترکیبات شیمیایی) بعضی از این روش ها توجه محققان را به استفاده از روش¬های غیر شیمیایی همچون استفاده از گیاهان و فرآورده¬های گیاهی برای مدیریت این نماتدها معطوف کرده است. برای بررسی فعالیت ضد نماتدی تعدادی از گیاهان خانواده نعناع در شرایط آزمایشگاهی و گلخانه¬ای، از سه گیاه دارویی آویشن باغی (thymus vulgaris)، مرزه (saturea hortensis)و زوفا (hyssopus officinalis) استفاده شد. در بررسی های آزمایشگاهی اثر تأثیر غلظت¬های مختلف (0، 1، 5، و 10 درصد) انواع عصاره¬ها (متانولی، استونی و آبی) و غلظت¬های مختلف (0-500- 1500 میلی گرم در لیتر) اسانس¬ها سه گیاه دارویی، بر تفریخ تخم و مرگ و میر لاروها (j2) ارزیابی گردید. نتایج حاصل موید اثرات مثبت عصاره¬های متانولی، استونی و آبی و نیز اسانس گیاهان مذکور بر ممانعت از تفریخ تخم و مرگ و میر لارو سن دوم نماتد ریشه¬گرهی m. javanica بود. در گلخانه آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با کشت تنها و مخلوط گوجه فرنگی با گیاهان دارویی زوفا، آویشن و مرزه، در حضور و بدون حضور نماتد انجام شد. ارزیابی نتایج سه ماه بعد از تلقیح نماتد و بر اساس شاخص¬های رشد ونموی گوجه فرنگی (وزن خشک و تر ریشه ، ساقه و برگ، طول ریشه ، ارتفاع ساقه) و نسبت سطح برگ و شاخص سطح برگ و بررسی پارامترهای رشد و نموی نماتد صورت گرفت. تجزیه و تحلیل نتایج نشان دهنده اثر معنی دار حضور گیاهان دارویی در کاهش خسارت نماتد روی گوجه فرنگی بود. به عبارت دیگر به دلیل حضور گیاهان مذکور در کنار گوجه فرنگی های آلوده به نماتد، کاهش کمتری در شاخص های رشدی آنها نسبت به شاهد (گوجه فرنگی تنها) ایجاد گردید. کاهش شاخص های رشد و نموی نماتد (تعداد گال، توده تخم و لارو در خاک) در تیمارهای مذکور نشان دهنده اثر ممانعت کنندگی گیاهان مذکور روی نماتد بود که به نوبه خود کاهش خسارت نماتد را بدنبال داشت. مقایسه میانگین شاخص های مورد بررسی نشان دهنده تفاوت معنی دار بین اثر ممانعت کنندگی گیاهان مورد بررسی بود. به عبارت دیگر موثرترین گیاه در کاهش خسارت و بیماری¬زایی نماتد مرزه بود و آویشن باغی، و زوفا در درجات بعدی قرار گرفتند. در مجموع بررسی های گلخانه ای و آزمایشگاهی گیاهان دارویی مورد آزمایش، اثرات کنترلی مطلوبی علیه نماتد ریشه¬گرهی از خود نشان دادند و می توان استفاده از آنها را در برنامه های مدیریت نماتد ریشه گرهی مورد توجه قرار داد.